Mund të heqësh një paralele në planin historik midis periudhës që po jetojmë, periudhës së pandemisë dhe asaj të krizës së viteve 1930 të shekullit të kaluar, që u quajt koha e “Depresionit të Madh”.
Edhe pandemia mund të çojë në ‘Depresion të Madh’, siç po vihet re, dhe me një rënie po aq të madhe ekonomike, njësoj si në vitet 1930.
Mund ta vazhdosh këtë paralele historike duke thënë se, në rast se në kohën e sotme Trump, që udhëheq Amerikën, është kundërshtuar pothuajse nga pjesa më e madhe e shtypit, edhe në kohën e viteve 1930, pra në kohën e “Depresionit të Madh”, edhe Franklin Rusvelt ishte në një pozitë të tillë, madje edhe shumë më të keqe sesa ajo e Trump-it sot.
Kundër tij ishte jo vetëm pjesa më e madhe e shtypit, pothuajse e gjitha, sepse sindikatat dhe pronarët e shtypit morën vendime të ishin kundër këtij “komunisti të rrezikshëm”, por njëkohësisht edhe bankat, por edhe oligarkia vendase ishte kundër tij. Rusvelti, që ishte edhe invalid e nuk lëvizte dot, zhvilloi një fushatë, ndoshta më të varfrën në historinë e Amerikës, pa reklama dhe me mallkimin e gjithë shtypit, bankave, por dhe oligarkisë vendase. Ndërkohë ai fitoi zgjedhjet në Amerikë në atë periudhë dhe mori edhe mandatin e dytë dhe të tretë dhe të katërt (megjithëse kjo edhe për shkak të Luftës së Dytë Botërore), dhe diferenca ndaj kundërshtarit të tij nuk është parë më ndonjëherë në historinë e Amerikës. Ishte një diferencë shumë e madhe, shumë e thellë dhe shumë mund të kërkojnë arsyet pse ndodhi kjo.
Por në këtë paralele duhet të bëjmë një diferencë… Franklin Delano Rusvelt nuk ishte biznesmen kazinosh; ai ishte një mendimtar, dhe si çdo mendimtar, po të bëjmë prapë një paralele, u ngjante atyre perandorëve romakë, siç është dhe e tillë perandoria amerikane në kohërat e veta më të mira, kohë në të cilën në këtë perandori udhëheqin burrat që janë filozofë, sa të mendjes po aq edhe të shpatës, Perandoria Romake ishte e shkëlqyer në kohën kur udhëhiqte Konstandini i Madh i Ilirisë, Mark Aureli, Çezari etj. Franklin Delano Rusvelti pa diskutim ishte burrë i këtij kalibri. Me manovra të qarta dhe të sakta ai e futi popullin amerikan në punë, hapi punë të mëdha publike, mbylli 4000 banka dhe luftoi pa mëshirë oligarkët e vendit të vet.
Kjo ishte arsyeja e një suksesi shumë të madh. Trump-i nuk e bëri këtë, Trump-i nuk mund të jetë Franklin Delano Rusvelt. Ai është thjesht biznesmen dhe biznesmenët nuk mund të komandojnë perandoritë, nëse doni të shprehem me gjuhën e vjetër. Një biznesmen kazinosh si Trump-i natyrisht ka instinktin gjenial se ç’duhet të bëjë, por kultura e tij filozofike nuk e lejon të vazhdojë më tej. 4 vjet më parë, kur ai fitoi ndaj Klintonit, shumica e komentatorëve vunë re lëvizje të tipit gjenial të tij. Ai vajti dy ose tri herë në kohën e fushatës në shtetet ku dikur lulëzonte industria e automobilave, dhe politika aktuale i kishte kthyer këto qytete në shkretëtirë. Trump-i në këtë pikë fitoi popullaritet dhe u duk sikur do të vazhdonte në këtë linjë, që në të vërtetë mbante erë si Franklin Delano Rusvelt. Por Trump nuk vazhdoi i tillë, si edhe thashë më sipër, një biznesmen nuk mund të jetë filozof, s’mund të jetë Rusvelt dhe as Mark Aurel, Çezar etj. Kështu që nga kjo pikëpamje, tentativat për të bërë krahasime sot ose me atë periudhë, sado të mira janë, çalojnë, por janë të vërteta për një gjë, për të theksuar idenë se një botë në të cilën Amerika kërkon të kryesojë nuk mund ta shoqërosh nën udhëheqjen e saj me një biznesmen. Kjo do të ishte një gjë e pamundur e që do të shkatërronte së pari atë vetë dhe pastaj të tjerët që kërkon t’i udhëheqë.
Në kohët e krizave të mëdha – dhe këtë e ka vërtetuar jo vetëm historia e Amerikës, por edhe historia botërore – gjenden udhëheqës me një profil të një lloji tjetër, që janë mendimtarë, sa të punës, sa të penës, po edhe luftëtarë e po aq dhe të shpatës. Në këtë kuptim duhet të jemi të qartë se periudha e tanishme është një periudhë që e krahasuar me atë të viteve ‘30 është jashtëzakonisht e keqe, jo vetëm për Amerikën, po edhe për gjithë botën. Mendoj që pas viteve ‘90 kjo krizë ka shoqëruar jo vetëm shoqërinë amerikane, por edhe shoqërinë evropiane. Duhet thënë edhe një herë që kohërat e krizave të mëdha nuk mund kurrë të zgjidhen prej njerëzve që janë thjesht biznesmenë e jo mendimtarë./p.a
